Diyarbakır’ın Çınar ilçesinde UNESCO Dünya Mirası Geçici Listesi’nde yer alan ve Roma İmparatorluğu’nun doğudaki son garnizonu Zervevan Kalesi, hem kültürel hem de tarihi bir öneme sahip. Zerzevan Kalesi ve içerisinde yer alan Mithraeum (Mithras) Tapınağı, M.Ö 550-331 yılları arasında Pers Dönemi’nde yol güvenliğini sağlamak amacıyla inşaa edilmiştir.
639 yılında İslam orduları tarafından bölgenin fethedilmesine kadar yerleşim yeri olarak kullanılmıştır. Roma İmparatorluğu dönemlerinde ise onarılarak son haline getirilmiştir.
Zerzevan Kalesi özellikleri
1200 metre uzunluğunda, 12-15 metre yüksekliğinde surlarla çevrelenmiş askeri yerleşimde, kamu yapılarının bulunduğu güney alanda, 21 metre yüksekliğinde gözetleme ve savunma kulesi (güney kule), kilise, yönetim binası, arsenal, kaya sunağı gibi mimari kalıntılar yer almaktadır. Kuzeyinde de caddeler, sokaklar ve konutlar takip edilebilmektedir.
Konutların bulunduğu alanda aynı zamanda su sarnıçları, yer altı kilisesi, yer altı sığınağı, dünyada bulunmuş son, Roma’nın doğu sınırındaki ilk Mithras Tapınağı yer almaktadır.
Surların dışında da yerleşime su sağlayan kanallar, sunu çanakları ve taş ocakları; nekropol alanında ise kaya mezarları ve tonozlu mezarlar dikkati çekmektedir. Zerzevan Kalesi’nde hem yer üstü hem de büyük bir yer altı şehri bulunmaktadır.
