PTT Pul Müzesi’nde, 1863 yılından bugüne kadar tedavüle çıkarılan yaklaşık 8 bin 375 pul kronolojik olarak sergileniyor. Avusturyalı mimar ve tasarımcı Clemens Holzmeister tarafından neoklasik kural ölçülerinde 1933’te yapılan tarihi Emlak ve Eytam Bankası binası, PTT AŞ tarafından restore edilerek 6 bin 500 metrekarelik alanıyla dünya çapında bir kültür merkezine dönüştürüldü ve 2013 yılında hizmete açıldı.
Müzenin giriş katında, 181 yıllık geçmişe sahip PTT’nin kuruluşundan bugüne kadar posta ve haberleşme alanında hizmetlerini sunarken kullandığı objeler yer alıyor. Bu bölümde dağıtıcı çantası, silah, damga ve mühür, telefon ve telgraf makineleri ve tartı gibi yaklaşık 80 obje bulunuyor. Geçmişten bugüne posta dağıtıcılarının kullandığı 8 kıyafet, modellere giydirilmiş halde kronolojik şekilde teşhir ediliyor. Yine zemin katta 3 boyutlu sinema salonuyla ana sergi bölümündeki ekranda posta ve haberleşme tarihini anlatan filmler gösteriliyor.
Filateli ve Sergi Salonu’nda yer alan pullar, “100 Yıl” konulu dokunmatik masada sergileniyor. Bu bölümde 1900 yılından bugüne kadar dünyadaki önemli olayları simgeleyen pulların görsellerine ve bilgilerine yer veriliyor. Yine aynı bölümde “İstanbul’un Fethi’nin 500. Yılı” konulu pulun resim baskı ve renk örnekleriyle hikayesi anlatılırken filateli sözlüğü ve terimlerinin tanımlarına da yer veriliyor.
Çocuklar unutulmadı
Müzenin bodrum katında Çocuk Kulübü yer alıyor. Ebeveynlerin müzeyi gezerken çocukların eğlenceli vakit geçirdiği kulüpte, mektup ve filateliyi tanıtmak için filateli ve eğlence kitaplarına, dokunmatik oyunlara ve çizgi filme yer verildi. Aynı katta toplantı ve konferanslarda kullanılması için 80 kişilik çok amaçlı salon da hizmet sunuyor. PTT’nin kuruluşundan bugüne dek aldığı madalya ve diplomalardan oluşan sergi alanında kültür merkezi oluşturuldu. Düzenlenecek pul sergilerine materyal hazırlamak amacıyla atölye odası yapıldı. Müzede ilk olarak 1863’te Osmanlı döneminde tedavüle sunulan puldan bugüne kadar basılan yaklaşık 8 bin 375 pul kronolojik olarak sergileniyor.
Müzenin “Nostalji PTT Bölümü” olarak tasarlanan 3 odası, geçmişteki PTT iş yeri olarak ziyaretçilerini ağırlıyor. Türk pullarının tarihi geçmişi, Atatürk, doğa, spor, taşıt, turizm, kültür varlıkları ve tarih olarak 7 temada sergileniyor. “120 Pul Arşiv Çekmecesi”nde tematik konulardaki pulların resim baskı ve renk örnekleri sergiye gelenlerin beğenisine sunuluyor.
192 ülkenin pullarından örnekler var
Katlarda yer alan pul sergi alanlarında 32 dokunmatik ekran bulunurken tüm pulların taranmış dijital görselleri de yer alıyor. Dünya Posta Birliğine üye 192 ülkenin pullarından örnekler müzede sergileniyor. Türkiye, İtalya, Brezilya, ABD, Mısır, İngiltere, Fransa, Çin, Rusya, Avustralya, Hindistan ve KKTC’nin pulları, bunlara ait dünyaca tanınan sembollerden oluşan maketlerle gösteriliyor.
Tarihi Emlak ve Eytam Bankası binasının restore edilerek dönüştürülmesiyle yapılan PTT Pul Müzesi, resmi tatil günleri dışında her gün 09.00-17.00 saatlerinde ücretsiz gezilebiliyor.
Osmanlı’da ilk pul 1863’te kullanılmaya başlandı
Osmanlı İmparatorluğu’nda ilk posta pulu, Posta Nezaretinin kuruluşundan 23 yıl sonra Sultan Abdülaziz döneminde (1861-1876), Beşinci Posta Nazırı Agah Bey’in (24 Ağustos 1861-21 Mart 1865) girişimiyle gerçekleşti. Agah Bey’in hükümete sunduğu teklifin kabul edilmesiyle 15 Mart 1862’de bir fermanla posta pullarının 13 Ocak 1863’te kullanılması emredildi. Bu tarihe kadar mektuplar her postanenin kendisine ait mührüyle damgalanıyordu. Bu yüzden 1840’tan 13 Ocak 1863’e kadar olan döneme Prefilatelik (Mühür Devri) deniliyor.
Her postanenin kendi ismini taşıyan mührü vardı. Bu mühürler genellikle siyah ve mavi renkte basılırdı. Mühürler üzerinde genellikle “An Canibi Postai”, “An Canibi Postanei” veya “Postai Hükümeti” yazısıyla altında şehir ismi ve sene olarak tarih yazılıydı. Doğal olarak posta pulunun kullanılmasıyla bu mühürlerin kullanılmasına da gerek kalmamıştı.13 Ocak 1863’te kullanılmaya başlanan ilk Osmanlı pulu, Darphane-i Amire Baş Mühürcüsü Abdülfettah Efendi ile Eksercioğlu Agah Efendi tarafından tuğra ve desenlerle yapıldı.
İlk pul beyaz kağıt üstüne siyah taş baskısıyla hazırlandı, üstlerine süngerle boya çekildi, teker teker anilin boyayla renklendirildi. Resim kullanılmadığından Sultan Abdülaziz’in imzasını temsil eden tuğrası ile ince motifler vardı. Bu nedenle bu pullara “Tuğralı Pul” adı veriliyor. Tuğranın altında hilal içinde “Devlet-i Aliyeyi Osmaniye” yazısı bulunuyordu.
İlk pula, 1863’ten 1920’li yıllara kadar 128 emisyon, 2021 yılı sonuna kadar Cumhuriyet dönemi içinde ise 1377 emisyon konusu işlendi.1865-1867, 1871-1876 yıllarında üzerinde ay yıldız motifi olan pullar bastırıldı. Böylece Türk bayrağını ve Türk devletini temsil eden ay yıldız, ilk defa pul üzerinde yer aldı.
Müzede kişisel pulunuzu yaptırabilirsiniz
Müzede bulunan Kişisel Pul Makinesi ile dileyen ziyaretçilerin fotoğrafları çekilerek, kişisel pulları kısa sürede kendilerine teslim ediliyor. Meraklılar, bastırmak istedikleri pulun bedelini ödeyerek, kendi pullarını mektuplarında kullanıp hatıra amaçlı saklayabiliyor.
