Samsun Ondokuz Mayıs Üniversitesi Arkeoloji Bölümü liderliğindeki 2023 yılındaki kazılar, arkeoloji, sanat tarihi ve diğer uzmanlık alanlarından oluşan geniş bir ekip tarafından gerçekleştirildi. Kültür ve Turizm Bakanlığı, Türk Tarih Kurumu ve İçdaş A.Ş.’nin desteklediği çalışmalar, 1 Ekim 2023’te sona erdi.
Apollon Smintheus Tapınağı, mitolojideki eski bir inanışı yansıtan fare figürleriyle dikkat çekiyor. 2018 yılında tapınağın konseptine uygun olarak basamaklara yerleştirilen 79 fare maketi, tanrı Apollon'un çiftçileri farelerden korumasına atıfta bulunuyor. Tapınak, Anadolu'daki Apollon kültleri içinde fare simgesini taşıyan ender örneklerden biri olarak önem arz ediyor.
Kazılar sırasında, Apollon Smintheus Tapınağı'nın kuzeybatısındaki nekropoliste önemli buluntular ortaya çıkarıldı. Ayrıca, jeoradar çalışmalarıyla bölgedeki arkeolojik potansiyel daha iyi anlaşılmaya çalışıldı. Tapınağın yapısı, İon düzeninde inşa edilmiş olup MÖ 2. yüzyıla tarihlenmektedir. Homeros'un İlyada destanında anlatılan Troya Savaşı'nı betimleyen kabartmalı sütunlar da tapınağın dikkat çeken özelliklerindendir.
Çanakkale Onsekiz Mart Üniversitesi Sanat Tarihi Bölümü Öğretim Üyesi Doç. Dr. Oğuz Koçyiğit, tapınağın önemini vurgulayarak, Apollon Smintheus'un "Farelerin Efendisi" olarak anıldığını ve bu kültün farelere odaklandığını belirtiyor. Ziyaretçiler, tapınağı gezerken 2 bin yıl öncesine ait olduğuna inanılan 79 fare maketiyle karşılaşarak antik kutsal alanın atmosferini deneyimliyorlar.