Sudan’da asırlardır el emeğiyle çeşitli hayvan derilerinden üretilen ve ülkenin sembollerinden olan geleneksel ayakkabı “merkub”, son yıllarda fabrikasyon ürünlerin pazara hakim olması ve yüksek fiyatına rağmen kullanılmaya devam ediliyor.
Afrika’nın genelinde yaygın olan deriden aksesuar ve giysi üretiminde, kıtanın doğusundaki Sudan’ın halkı da inek, keçi, koyun, yılan ve kaplan derisinden merkub adı verilen ayakkabıları üretiyor.
Statü ve zenginlik göstergesi
Geçmişi yüzyıllar öncesine dayanan merkub, sosyal statü ve zenginliğin göstergesi olarak da kabul ediliyor.
Kaplan ve leopar derisi ayakkabı sahibi olmak, zengin tabakayı temsil ederken ardından Asale adı verilen yılan derisi, timsah, inek, koyun ve keçi derisi pahalıdan ucuza doğru sıralanıyor.
Sudan’daki en eski ve en köklü el sanatlarından biri olarak görülen merkub; cellabiye (erkek kıyafeti), tob (kadın kıyafeti) ve ımme (sarık) gibi Sudanlı kimliğini yansıtan, şarkılara konu olmuş ve adeta Sudan’ın ulusal elbisesini temsil eden önemli unsurlardan biri olarak değerlendiriliyor.
Ancak son yıllarda fabrikasyon ürünlerin pazarı işgal etmesi ve fiyatların yüksekliği nedeniyle geleneksel deri ayakkabılara olan ilgi de her geçen gün azalıyor.
Turistlerin ve yurt dışına çıkan Sudanlıların popüler hediyeleri arasında dana ve yılan derisinden yapılan merkublar geliyor. Kaplan ve leopar desenli kadifeden merkublar da halk ve turistlerden ilgi görüyor.
Sudan kültürünün ayrılmaz bir parçası
Merkublar, hafif, rahat ve dayanıklı olmasının yanı sıra özellikle gelenek ve kültürlerini yaşatmak isteyen Sudanlılarca tercih ediliyor. Kaplan derisinden merkubların 20-25 yıl kadar dayanıklı olduğu belirtiliyor.
Merkub üretiminin merkezi sayılan ülkenin batısındaki Darfur bölgesinde, binlerce kişi ekmeğini bu işten kazanıyor.
Sudanlılar, özellikle bayramlar ve özel günlerinde geleneksel kıyafetleri cellabiye ve ımme ile merkub giyiyor. Damatlara ise düğünde, diğerlerinden ayırt edilmesi için kaplan derisi desenli merkub giydiriliyor.
Umdurman kentinde Ebu Zeyd bölgesindeki dericiler çarşısında da 70’e yakın atölyede bu kadim gelenek yaşatılmaya çalışılıyor.
Merkub ustası Muhammed Hamid, yaptığı açıklamada, Umdurman ve Dubai çarşılarının ardından geldiği Libya çarşısı ile meslekte 45 yılı geride bıraktığını belirtti.
Hamid, “Erkek ve kadınlar için ayakkabılar, çizmeler, yöresel ayakkabılar, polis ve asker ayakkabısı ayrıca şeker hastalarına özel ayakkabılar üretiyoruz. Eskiden kaplan ve leopar derisinden de ayakkabı üretilirdi ancak yasaklanınca şimdilerde inek, koyun, yılan derisinden ayakkabılar yapıyoruz.” dedi.
Derileri Umdurman’daki tabakhaneden aldıklarını ifade eden Hamid, “Genellikle insanlar hediyelik olarak alıyorlar ve tüccarlar alıyor. Fiyatlar, 4 dolar ile 30 dolar arasında değişiyor. En fazla yılan ve keçi derisinden üretilen ayakkabılar tercih ediliyor.” diye konuştu.
Libya çarşısı esnafından Ali Muhammed de 22 yıldır merkub ürettiğini belirterek eskiye nazaran talebin azaldığını ancak geleneklerini yaşatmak isteyen Sudanlıların bu ayakkabılardan almayı sürdürdüğünü kaydetti.
